जिल्लाको सदरमुकाम सन्धिखर्क–गोरुसिंगे सडक खण्डमा पर्ने यस सुपा देउराली मन्दिर लुम्बिनी अञ्चलकै महत्त्वपूर्ण मानिन्छ । यहाँ भाकल गरे मनोकांक्षा पूरा हुने जनविश्वास रहँदै आएको छ । यस मन्दिरमा दैनिक भीडभाड हुने गर्दछ । दैनिक भक्तजनको भीड लाग्ने हुँदा दान–दक्षिणा पनि राम्रो संकलन हुने गरेको छ । यसको आम्दानीबाट स्थानीय स्कुलका शिक्षकलाई पारिश्रमिकसमेत दिने गरिएको स्थानीय बताउँछन् । लुम्बिनी अञ्चलका सबै जिल्लाका अतिरिक्त पश्चिम नेपालका दाङसहित विभिन्न जिल्लाका बासिन्दा सुपा देउरालीको दर्शन गर्न आउँछन् ।
सुपापछिका महत्त्वपूर्ण स्थलहरूमा मठमन्दिरदेखि गुफाहरूसम्म पर्छन् । सुपादेउरालीबाट अगाडि सदरमुकाम सन्धिखर्कतर्फ जाँदा केही अगाडि नरपानी भन्ने स्थानमा पुगिन्छ । नरपानी अर्घाखाँचीको निकै महत्त्वपूर्ण स्थल मानिन्छ । अझ गर्मी मौसममा त यो स्थान निकै आनन्ददायक रहेको छ । नर्तना चल पर्वत रावण राजाको तपोभूमि नरपानीमा पर्यटक आकर्षण गर्न विभिन्न खालका संरचना बनाउन थालिएको छ । सुपादेउरालीमा दर्शन गर्न आउनेका लागि विश्रामस्थलका रूपमा नरपानीलाई विकास गर्न स्थानीय लागिपरेका छन् ।
हरियाली डाँडापाखा र चिसो हावापानी यहाँको विशेषता हो । चर्काे गर्मी समयमा न्यानो सिरक ओढ्नुपर्ने र न्यानो कपडा लगाउनुपर्ने भएकाले तराईका विभिन्न सहर–बजारबाट गर्मी छल्न यहाँ आउने गर्छन् । बुटवलबाट यहाँ गाडीमा तीन घन्टामा आइपुगिन्छ ।
पाणिनि तपोभूमि
अर्घाखाँचीका पश्चिम क्षेत्रमा सुपादेउराली, नरपानी, ठाडा दहजस्ता हेर्न तथा दर्शनीय, पर्यटकीय स्थल छन् भने पूर्वी क्षेत्रमा शैक्षिक, ऐतिहासिक महत्त्वका स्थलसमेत रहेका छन् । झन्डै २३ सय वर्ष पुरानो इतिहास बोकेको स्थल हो पाणिनि तपोभूमि । अर्घाखाँची जिल्लाको पणेना र पोखराथोक गाविसको संगममा पर्ने पाणिनि तपोभूमि लामो इतिहास बोकेको ऐतिहासिक स्थल हो ।
यहाँको विकास र प्रचार–प्रसार गर्न सक्ने हो भने पणेना, पोखराथोकको मात्र नभएर सिंगो अञ्चलको पर्यटन विकासमा ठूलो भूमिका निर्वाह गर्न सक्नेमा सायद कसैको दुई मत नहोला । बुद्धभूमि लुम्बिनी आउने पर्यटकलाई यस स्थानमा आकर्षण गर्न सकिए अञ्चलको पर्यटन विकासमा टेवा पुग्ने देखिन्छ ।
पाकिस्तानको सालातुर स्थानमा आई भारतको तक्षशिला विश्वविद्यालयमा अध्ययन गरेका पाणिनि ऋषि थप अध्ययन र अनुसन्धानका क्रममा नेपालको कृष्ण गण्डकी (काली गण्डकी)को तीर हुँदै शान्त र मनोरम सो स्थानमा आई तपस्या गरेको र लामो तपस्याबाट सिद्ध भएपश्चात् १४ सूत्रीय (अष्टाध्यायी) व्याकरणको वरदान प्राप्त गरेको धार्मिक ग्रन्थहरूमा उल्लेख छ ।
पाल्पा सदरमुकाम तानसेनबाट हार्थोक, कुसुमखोला, बतासे, अमलावास छहरा, तिनगिरे हुँदै करिब ३३ किलोमिटर पश्चिम, अर्घाखाँची सदरमुकाम सन्धिखर्कबाट अड्गुरी, पाली, दुर्गाफाँट, खिदिम, पोखराथोक हुँदै अन्दाजी ३३ किलोमिटर पूर्व र रूपन्देहीको सालझन्डी रामापुरबाट करिब २६ मिटर उत्तरमा पर्ने पाणिनि तपोभूमिको प्रचार–प्रसार गर्न सक्ने हो भने आन्तरिक तथा बाह्य र धार्मिक पर्यटनको समेत विकास हन्छ भन्नेमा त्यहाँका स्थानीय बासिन्दासमेत ढुक्क छन् ।
अन्दाजी समुद्री सतहबाट सात हजार पाँच सय फिट अग्लो स्थानमा रहेको पाणिनिबाट धवलागिरि, माछापुच्छ्रे, अन्नपूर्णलगायतको हिमशृंखला देख्न पाइन्छ भने नेपालका विभिन्न पहाड, तराईको समथर भूभाग र भारतका विभिन्न स्थानसमेत देख्न सकिन्छ । समुद्री सतहबाट यति धेरै अग्लो स्थानमा अवस्थित भए पनि पहाडको टुप्पोमा करिब पाँच सय रोपनी समथर बसेको भूभाग छ । सो मैदानको बीचमा ठूलो दह छ । यो स्थान ऐतिहासिक, पुरातात्त्विक तथा प्राकृतिक रूपले महत्त्वपूर्ण भए तापनि प्रचार–प्रसारकै अभावमा ओझेलमा परेको पाणिनि तपोभूमि प्रचार संयोजक विष्णु पोखरेलको ठहर छ ।
दुर्वासेश्वर गुफा
अर्घाखाँचीको पूर्वी क्षेत्रमै रहेको दुर्वासेश्वर गुफा पर्यटकीय हिसाबले अर्को महत्त्वपूर्ण मानिन्छ । दुर्गाफाँटको किनारमा रहेको यस गुफालाई साततले गुफा पनि भनिन्छ । पहिला यहाँ सातवटा तला भएकाले यस गुफाको नाम साततले रहेको पनि भनिन्छ । १९९० सालको भूकम्पमा धक्का पुगेका कारण त्यसयता माथिका तलाहरूमा जान सकिने अवस्था नरहेको बुढापाकाहरूको भनाइ छ । यस गुफामा रहेको ज्योतिलिंग र मुक्तिनाथमा रहेको ज्योतिलिंग एकैप्रकारका रहेको जानाकारहरू बताउँछन् । स्कन्द पुराण र पद्म पुराणमा यस गुफाबारे उल्लेख भएको स्वामी, कृष्णानन्द परमहंसको भनाइ छ ।
दुर्वासा ऋषिले ४८ वर्ष यस गुफामा तपस्या गरेकाले यसको महत्त्व झन् बढाएको बताइन्छ । एबिसिडी तथा कखगघ अक्षर यिनै दुर्वासा ऋषिले बनाएको दाबी स्वामी, कृष्णानन्दको छ ।
नरपानी–कालीकाठी–पाणिनि पदमार्ग
अर्घाखाँचीमा नेपालकै ऐतिहासिक पदमार्ग निर्माणको काम अगाडि बढाइएको छ । नरपानी–कालीकाठी–पाणिनि पर्यटकीय पदमार्ग निर्माणपछि पर्यटकीय विकासमा फड्को मार्ने विश्वास जिल्लावासीले लिएका छन् । अर्घाखाँची पर्यटकीय पूर्वाधार विकास समितिका अध्यक्ष लेखबहादुर टण्डन यो पदमार्ग १५ किलोमिटरको हुने बताउँछन् । जिल्लाको पूर्व–पश्चिम पर्ने गरी अग्लो डाँडैडाँड बनाउन लागिएको पदमार्ग पर्यटकका लागि आनन्ददायी यात्रा बन्न सक्ने विश्वास लिइएको छ । हुन त यस पदमार्ग निर्माणका लागि सरकारी स्तरबाट गतवर्ष नै ६० लाख बजेट छुट्टिएर ठेक्कासमेत लगाइएको थियो । तर, ठेकेदारले राम्रो काम गर्ने नदेखिएको भन्दै विरोध गरिएपछि काम पनि रोकिएको थियो भने बजेट पनि फ्रिज भएको थियो । यस वर्ष २० लाख रुपैयाँ बनेट छुट्टिएको छ । यही पदमार्गमा पर्ने कालिकाठी स्थानको संरक्षणका लागि भन्दै पर्यटन मन्त्रालयबाट १० लाख रुपैयाँसमेत प्राप्त भएको टण्डनले बताए । त्यस रकमबाट ऐतिहासिकता झल्कने गरी मन्दिर बनाउने सोच बनाएको उनले बताए । एक लाख रुपैयाँ संस्कृति फाँटबाट समेत छुट्याइएको भन्दै टण्डनले यस स्थानको विकासमा लागिपर्ने बताए । पहिला कालाकाठा भनिने यस स्थानको ऐतिहासिक महत्त्व धेरै रहेको जानाकारहरू बताउँछन् ।
विष्णु घिमिरे
0 comments:
Post a Comment